یکی از قسمتهای مهم الکتریکی خودرو، باتری آن است؛ در گذر زمان انواع مختلف باتری طراحی شده اند که هر یک دارای مزایا و معایب خاص خود هستند.

دو نوع از رایج ترین انواع باتری اتومبیل عبارتند از : باتریهایی که به مراقبت کم (LM =Low Maintenance) نیاز دارند یا غیر سیلد و باتریهای بدون نیاز به مراقبت (FM =Free Maintenance) یا سیلد . باتریهای با مراقبت کمتر (LM) دارای صفحه سرب آنتیموان/ کلسیم (دو آلیاژی یا هیبرید) هستند. در حالیکه باتریهای بدون نیاز به مراقبت (MF) دارای صفحه سرب – کلسیم / کلسیم هستند.

باتری های بدون نیاز به مراقبت (MF) به مراقبت های پیشگیرانه کمتری نیازمندند ، دارای عمری طولانی تر ، شارژ سریعتر ، مقاومت بیشتر در برابر شارژ بیش از حد (over charge)، کاهش خوردگی ترمینال ها و زمان مجاز جهت نگهدارى کالا (Shelf Life) به مدت طولانی تر هستند اما در برابر عیوب ناشی از دشارژ عمیق(Deep Discharge) به دلیل افزایش ریزش مواد فعال صفحات ، سریعتر از کار می افتند .

در آب و هوای گرم پیشنهاد می شود که باتری غیر سیلد خریداری شود . به دلیل این که در یک باتری سیلد هنگامی که به آب نیاز است ، نمی توان آب اضافه کرد و نمی توان غلظت ویژه آن را با هیدرومتر اندازه گرفت .

علل خرابی باتری

باتریهای اتومبیل به منظور ایجاد جریان استارت اولیه با آمپر بالا (high initial cranking amp) (معمولاً برای 5 تا 15 ثانیه) برای روشن کردن موتور به صورتی خاص طراحی شده اند . یک باتری با کیفیت خوب در صورت نگهداری مناسب حدود 1.5 سال می تواند کار کند . هدف اولیه استفاده از باتری استارت زدن ، تثبیت انرژی و تهیه نیروی کافی برای جرقه زدن ، روشنایی و دیگر مصرف کننده هایی است که به مقدار انرژی بیشتر از ظرفیت سیستم شارژ نیازمندند؛ برای مثال در موقعی که موتور کار نمی کند . در مرحله بعد باتری اتومبیل ، توان الکتریکی سیستم را در موقعی که سیستم شارژ فعال نیست ، فراهم می کند . سن یک باتری به ریزش مواد فعال صفحات آن در اثر انقباض و انبساط این صفحات که در طول فرآیند شارژ و دشارژ اتفاق می افتد بستگی دارد .

دشارژ عمیق ، گرما و لرزش مراحل تخریب آن را تسریع می کنند و عاقبت رسوب تشکیل می شود و سبب اتصال کوتاه می گردد . از دیگر عوامل اصلی تخریب باتری ها ، سولفاته شدن آنهاست . هنگامی که باتری ها به صورت دشارژ یا برای بیشتر از 6 ماه انبار شوند . سولفات سرب صفحات را سخت و چگال می کند و توانایی شارژ شدن باتری کاهش می یابد و یا به طور کلی از بین می رود و مواد فعال صفحات ، دیگر قابلیت تحمل جریان دشارژ را ندارند و باتری از کار خواهد افتاد. تحقیقات اخیر نشان داده در هوای گرم ( بدترین محیط برای کار باتری ) میانگین طول عمر یک باتری اتومبیل با کیفیت خوب به نصف کاهش می یابد .

استارت زدن بیجا (Slow Cranking ) خصوصاً در هوای سرد مشخصه خوبی است که نشان می دهد باتری در حال خراب شدن است و این باتری باید تست شود . دشارژ عمیق باتریها معمولاً در زمان های نامناسب برای مثال بعد از روشن کردن خودرو توسط اتصال باتری به باتری ( start jump )اتفاق می افتد ، متآسفانه اغلب فروشنده های باتری، چگونگی تست یا شارژ صحیح باتری را نمی دانند .

نگهداری پیشگیرانه باتری

بررسی سطح الکترولیت ، محکم بودن سر باتریها ، تمیز کردن سطوح خورده شده قطب و سر باتری و چک کردن تسمه دینام همه برای نگهداری های پیشگیرانه یک باتری لازم است. تناوب اجرای اقدامات پیشگیرانه بستگی به نوع باتری و شرایط آب و هوایی دارد اما باید حداقل یک بار قبل از شروع سرما و ماهی یک بار در گرما این مراقبت دوره ای انجام شود . اگر سطح الکترولیت در باتری های غیر سیلد پائین است ، تا سطح مشخص شده توسط سازنده باتری (2 میلیمتر بالاتر از سطح صفحات) باتری را از آب مقطر پر کنید . توجه داشته باشید که بیش از اندازه خصوصاً در گرما آن را از آب پر نکنید.

بررسی سالم بودن سیستم شارژ

سیستم شارژ اتومبیل شامل یک دینام (یا ژنراتور DC) ، یک رگولاتور ولتاژ ( آفتامات)، باتری و لامپ هشدار یا آمپر دینام است. زمانی که موتور در حال حرکت است، هدف آن مهیا کردن توان برای بار الکتریکی اتومبیل ( برای مثال جرقه زنی، روشنایی، لوازم الکتریکی و ...) و شارژ باتری اتومبیل است. زمانی که سیستم شارژ از کار می افتد، معمولاً یک لامپ هشدار روشن خواهد شد و یا آمپر دینام وضعیت خوب (good ) را نشان نمی دهد. رایج ترین عوامل خوب کار نکردن سیستم شارژ ، لق شدن ، فرسوده شدن یا پاره شدن تسمه دینام است. بنابراین ابتدا باید تسمه دینام را چک کرد . اگر تسمه دینام سالم بود با استفاده از یک باتری سالم دور موتور را برای مدت دو دقیقه به 2000RPM یا بیشتر ( با در نظر گرفتن دمای محیط و بار) برسانید . ولتاژ باتری باید بین 13 تا 15.1 ولت افزایش یابد.

در اکثر خودروها در یک روز گرم مقدار ولتاژ بین 14 تا 14.5 ولت اندازه گیری خواهد شد . اغلب رگولاتورهای ولتاژ یا آفتامات ها، دارای جبران کننده دما (temperature compensated) برای شارژ درست باتری تحت شرایط مختلف محیطی هستند. هنگامی که دمای محیط کاهش می یابد ، ولتاژ شارژ جهت غلبه بر مقاومت بالای باتری افزایش می یابد. بلعکس ، وقتی که دمای محیط افزایش می یابد، ولتاژ شارژ کاهش می یابد .

سایر مواردی که بر ولتاژ شارژ اثر گذارند عبارتند از شرایط باتری ، وضعیت شارژ ، بار الکتریکی ، سطح و خلوص الکترولیت . اگر ولتاژ بین دو قطب کمتر از 13 ولت و تست باتری بعد از شارژ مجدد خوب باشد یا اگر هنوز شارژ نگهداشتن آن با مشکل مواجه است ولتاژ و جریان خروجی سیستم شارژ و بار پارازیتیک اتومبیل با قطع بودن کلید (key off) را تست کنید . یک دینام با تسمه شل یا دیود خراب جریان خروجی دینام را کاهش خواهد داد .

اگر ولتاژ خروجی بیش از 1/15 ولت در دمای محیطی بالاتر از دمای انجماد است، سطح الکترولیت باتری پائین است یا بوی تخم مرغ فاسد شده در اطراف باتری به مشام می رسد ، بنابراین احتمالاً باتری دچار شارژ بیش از حد (over charge) شده است و سیستم شارژ باید تست شود.

چگونگی افزایش طول عمر باتری 

1.بهترین راه جهت افزایش طول عمر باتری مراقبت مستمر از باتری و موتور می باشد. در آب و هوای سرد برای افزایش عمر باتری، باتری را کاملاً شارژ و موتور را گرم نگاه دارید. در آب و هوای گرم و در طول تابستان، باید سطح الکترولیت را مرتباً بررسی کرد و آب باتری را به سطح لازم برساند. این مطلب ناشی از دمای زیاد زیر کاپوت است. استفاده از محافظ گرما در باتری ها رایج تر شده و تولید کنندگان خودرو توسط آن، باتری را از دمای بالای زیر کاپوت محافظت می کنند. برخی تولید کنندگان باتری نوعی باتری مخصوص مناطق گرمسیر تولید کرده اند که مقدار الکترولیت در باتری را افزایش داده اند تا خنک سازی بهتر انجام شود و یا از فرمولاسیون خاصی برای صفحه استفاده کرده اند.

2. آب کاهش یافته را اضافه کنید. هرگز اسید یا آب آلوده اضافه نکنید و بیش از اندازه آن را از آب پر نکنید.

3. قبل از روشن کردن اتومبیل کلیه تجهیزات جانبی برقی و چراغ های خودرو را خاموش کنید به دلیل این که باعث کاهش بار باتری در هنگام استارت و خصوصاً در هوای سرد می شود.

4. روشن گذاشتن کلیه چراغ ها یا تجهیزات جانبی برقی دیگر خودرو و دشارژ کامل باتری خصوصاً در باتری بدون مراقبت و نگهداری، سبب خراب شدن باتری اتومبیل می شود. بعد از شارژ کامل باتری برای تعیین خسارات وارده احتمالی باتری را تست کنید.

5. بار پارزیتیک را به کمتر از 120 میلی آمپر کاهش دهید.

6. باتری های با شارژ کامل را در مکان های سرد قرار دهید و مرتباً هنگامی که مقدار شارژ آنها به کمتر از 80 درصد شارژ کامل می رسد یا بعد از 6 ماه (هر کدام زودتر اتفاق بیافتد) آن ها را شارژ کنید.

7. در آب و هوای سرد، افزایش قطر کابل باتری (نمره سیم کوچکتر) به افزایش توان در دسترس باتری برای موتورهای استارتر کمک می کند.

8. تست دوره شارژ دینام( این خدمت در محل فروشگاه باتری بابک (باتریکا)به صورت رایگان به همشهریان عزیز اراِئه می شود)

مهمترین علل ناتوانی ناگهانی باتری

کاهش الکترولیت (که عامل 50 درصد از کارافتادگی باتری هاست) به دلیل گرمای بیش از اندازه در زیر کاپوت یا شارژ بیش از حد.
2. دشارژ زیاد( روشن گذاشتن چراغ های اتومبیل)
3. استعمال بیجا یا کاربرد باتریهای با سایز نامناسب.
4. شل شدن تسمه دینام یا بدون شارژ ماندن.
5. لرزش بیش از اندازه (به دلیل لق شدن بست های نگهدارنده)
6. استفاده از آب آلوده.
7. خوردگی.
8. یخ زدگی.

 فروشگاه اینترنتی باتریکا